بازتاب منارعه مفهومی فقهای عصر مشروطه درباره قانون بر فرآیند توسعه سیاسی ایران معاصر

رواج مفهوم قانون با درک جدید در نظام سنتی دانش و عرصه‌های سیاسی ـ اجتماعی ایران عصر مشروطه، با اجتهادات متفاوت فقهی علما و فقهای شیعه مواجه شد. منازعه مفهومی فقهای عصر مشروطه در مواجهه با قانون و فرآیندهای قانون‌گذاری مستند به دلائل شرعی و ناپایداری فضای گفتگوی مسالمت‌آمیز میان آنان، به اتخاذ مواضع متضاد نظری و عملی از سوی ایشان منجر شد. ارائه این نتایج متضاد در قالب فتاوای فقهی لازم‌العمل به مردم، تقدس‌بخشی به عملکردها ذیل عناوین شرعی و طعن و طرد طرف مقابل، تاثیر به سزایی در شکل‌دهی به رفتارهای سیاسی ایرانیان داشت؛ به صورتی که به عنوان یکی از عوامل ایجاد چندپارگی‌های اجتماعی، سیاسی و حقوقی و بروز رفتارهای خشونت‌آمیز و افراطی در ایران معاصر محسوب می‌شود. ایجاد چنین شکاف‌های غیرمنعطف در ایران عصر مشروطه لاجرم فضای مناسب برای حرکت به سمت دست‌یابی به شاخص‌های لازم در فرآیند توسعه سیاسی را با موانع جدی مواجه می‌کرد.